Το Πρώτο Έπαθλο Κύπελλο (Δέμας) στην Ιστορία του Κόσμου!

                                               Το Πρώτο Έπαθλο Κύπελλο (Δέμας) στην Ιστορία του Κόσμου!

Ο Ηρακλής ταξιδεύει στο κύπελλο του Ηλίου

Απολλόδωρου Βιβλιοθήκη Βιβλίον Β 5.10

Απόδοση Θεοδοσία Καϊδόγλου

10 Ο δέκατος άθλος ήταν να φέρει τα βόδια του Γηρυόνη απ' την Ερύθεια. Η Ερύθεια ήταν ένα νησί κοντά στον Ωκεανό, που σήμερα ονομάζεται Γάδειρα. Στον τόπο αυτό ζούσε ο Γηρυόνης ο γιος του Χρυσάορα και της Καλλιρρόης, κόρης του Ωκεανού. Ο Γηρυόνης είχε σώμα αποτελούμενο από τρία ανδρικά κορμιά ενωμένα στην κοιλιά, που χώριζαν πάλι απ' τις λαγάνες και τους μηρούς. Είχε στην κατοχή του βόδια απ' την Φοινίκη, που βοσκός τους ήταν ο Ευρυτίωνας και φύλακας τους ο σκύλος Όρθος με τα δύο κεφάλια, τέκνο της Έχιδνας και του Τυφώνα. Πηγαίνοντας λοιπόν ο Ηρακλής να πάρει τα βόδια του Γηρυόνη, διέσχισε την Ευρώπη και σκότωσε πολλά άγρια θηρία στον δρόμο προς την Λιβύη. Μόλις έφτασε στην Ταρτησσό, στα σύνορα Ευρώπης - Λιβύης, έστησε μνημεία ότι πέρασε από εκεί, δύο στήλες, την μία απέναντι στην άλλη.

Στον δρόμο ο Ήλιος έκαιγε τον Ηρακλή κι εκείνος έστρεψε το τόξο του προς τον θεό. Κι αυτός θαυμάζοντας την ανδρεία του, του έδωσε το χρυσό «δέπας» για να διασχίσει τον Ωκεανό.

Όταν τελικά έφτασε στην Ερύθεια κατασκήνωσε στο βουνό Άβαντα. Ο σκύλος όμως τον μύρισε και όρμησε καταπάνω του. Τότε ο Ηρακλής τον χτύπησε με το ρόπαλο και σκότωσε τον Ευρυτίωνα που βοηθούσε το σκύλο. Ο Μενοίτης που βοσκούσε εκεί κοντά τα βόδια του Άδη, διηγήθηκε το περιστατικό στον Γηρυόνη. Αυτός πρόφτασε κι εντόπισε κοντά στον ποταμό Ανθεμούντα τον Ηρακλή, που είχε κλέψει τις αγελάδες και πολεμώντας στην μάχη, σκοτώθηκε απ' το τόξο του. Ο Ηρακλής αφού έβαλε τα βόδια στο «δέπας» και πέρασε απέναντι στην Ταρτησσό, επέστρεψε το «δέπας» στον Ήλιο. Έπειτα διέσχισε την Αβδηρία και ήλθε στην Λιγυστίνη. Εκεί επιχείρησαν να πάρουν τα βόδια ο Ιαλεβίωνας και ο Δέρκυνος, οι γιοι του Ποσειδώνα. Αυτούς, αφού τους σκότωσε ο Ηρακλής, έφυγε μέσω Τυρρηνίας. Κάποια στιγμή έξω απ' το Ρήγιο, ένας ταύρος έκοψε το σκοινί κι αμέσως έπεσε στην θάλασσα. Κολυμπώντας έφτασε στην Σικελία και πέρασε στην κοντινή χώρα, που ονομάστηκε Ιταλία, γιατί οι Τυρρηνοί έλεγαν τον ταύρο Ιταλό. Μετά πήγε στην χώρα του Έρυκα, που ήταν γιος του Ποσειδώνα και βασιλιάς των Ελύμων. Αυτός πήρε τον ταύρο και τον έβαλε στα κοπάδια του. Ο Ηρακλής, αφού εμπιστεύτηκε τα βόδια στον Ήφαιστο, ρίχτηκε στο κυνήγι του ταύρου. Τον εντόπισε στα κοπάδια του Έρυκα, που δήλωσε στον Ηρακλή ότι δε θα του παραδώσει το ζώο αν πρώτα δεν παλέψει μαζί του. Κι ο Ηρακλής, αφού επικράτησε δύο φορές στην πάλη, τον σκότωσε. Έπειτα πήρε τον χαμένο ταύρο με τους υπόλοιπους και ξεκίνησε για να διασχίσει το Ιόνιο Πέλαγος. Όταν έφτασε όμως στην άκρη του Πελάγους, η Ήρα πρόσβαλε με λύσσα τα βόδια, που διασκορπίστηκαν στα βουνά της Θράκης. Ο Ηρακλής τα κυνήγησε και όσα βρήκε τα οδήγησε στον Ελλήσποντο, ενώ, όσα χάθηκαν τριγύριζαν αγριεμένα εδώ κι εκεί. Τα συγκέντρωσε λοιπόν και έπειτα μάλωσε με τον ποταμό Στρυμόνα που, ενώ πριν ήταν πλωτός, γέμισε την κοίτη του με πέτρες και τον έκανε άπλωτο. Μετά παρέδωσε τα βόδια στον Ευρυσθέα, που τα θυσίασε στην Ήρα.

Απολλόδωρου Βιβλιοθήκη Βιβλίον Β 5.10

[Β 5,10] δέκατον ἐπετάγη ἆθλον τὰς Γηρυόνου βόας ἐξ Ἐρυθείας κομίζειν. Ἐρύθεια δὲ ἦν Ὠκεανοῦ πλησίον κειμένη νῆσος, ἣ νῦν Γάδειρα καλεῖται. ταύτην κατῴκει Γηρυόνης Χρυσάορος καὶ Καλλιρρόης τῆς Ὠκεανοῦ, τριῶν ἔχων ἀνδρῶν συμφυὲς σῶμα, συνηγμένον εἰς ἓν κατὰ τὴν γαστέρα, ἐσχισμένον δὲ εἰς τρεῖς ἀπὸ λαγόνων τε καὶ μηρῶν. εἶχε δὲ φοινικᾶς βόας, ὧν ἦν βουκόλος Εὐρυτίων, φύλαξ δὲ Ὄρθος ὁ κύων δικέφαλος ἐξ Ἐχίδνης καὶ Τυφῶνος γεγεννημένος. πορευόμενος οὖν ἐπὶ τὰς Γηρυόνου βόας διὰ τῆς Εὐρώπης, ἄγρια πολλὰ <ζῷα> ἀνελὼν Λιβύης ἐπέβαινε, καὶ παρελθὼν Ταρτησσὸν ἔστησε σημεῖα τῆς πορείας ἐπὶ τῶν ὅρων Εὐρώπης καὶ Λιβύης ἀντιστοίχους δύο στήλας. θερόμενος δὲ ὑπὸ Ἡλίου κατὰ τὴν πορείαν, τὸ τόξον ἐπὶ τὸν θεὸν ἐνέτεινεν· ὁ δὲ τὴν ἀνδρείαν αὐτοῦ θαυμάσας χρύσεον ἔδωκε δέπας, ἐν ᾧ τὸν Ὠκεανὸν διεπέρασε. καὶ παραγενόμενος εἰς Ἐρύθειαν ἐν ὄρει Ἄβαντι αὐλίζεται. αἰσθόμενος δὲ ὁ κύων ἐπ᾽ αὐτὸν ὥρμα· ὁ δὲ καὶ τοῦτον τῷ ῥοπάλῳ παίει, καὶ τὸν βουκόλον Εὐρυτίωνα τῷ κυνὶ βοηθοῦντα ἀπέκτεινε. Μενοίτης δὲ ἐκεῖ τὰς Ἅιδου βόας βόσκων Γηρυόνῃ τὸ γεγονὸς ἀπήγγειλεν. ὁ δὲ καταλαβὼν Ἡρακλέα παρὰ ποταμὸν Ἀνθεμοῦντα τὰς βόας ἀπάγοντα, συστησάμενος μάχην τοξευθεὶς ἀπέθανεν. Ἡρακλῆς δὲ ἐνθέμενος τὰς βόας εἰς τὸ δέπας καὶ διαπλεύσας εἰς Ταρτησσὸν Ἡλίῳ πάλιν ἀπέδωκε τὸ δέπας. διελθὼν δὲ Ἀβδηρίαν εἰς Λιγυστίνην ἦλθεν, ἐν ᾗ τὰς βόας ἀφῃροῦντο Ἰαλεβίων τε καὶ Δέρκυνος οἱ Ποσειδῶνος υἱοί, οὓς κτείνας διὰ Τυρρηνίας ᾔει. ἀπὸ Ῥηγίου δὲ εἷς ἀπορρήγνυσι ταῦρος, καὶ ταχέως εἰς τὴν θάλασσαν ἐμπεσὼν καὶ διανηξάμενος <εἰς> Σικελίαν, καὶ τὴν πλησίον χώραν διελθὼν [τὴν ἀπ᾽ ἐκείνου κληθεῖσαν Ἰταλίαν (Τυρρηνοὶ γὰρ ἰταλὸν τὸν ταῦρον ἐκάλεσαν),] ἦλθεν εἰς πεδίον Ἔρυκος, ὃς ἐβασίλευεν Ἐλύμων. Ἔρυξ δὲ ἦν Ποσειδῶνος παῖς, ὃς τὸν ταῦρον ταῖς ἰδίαις συγκατέμιξεν ἀγέλαις. παραθέμενος οὖν τὰς βόας Ἡρακλῆς Ἡφαίστῳ ἐπὶ τὴν αὐτοῦ ζήτησιν ἠπείγετο· εὑρὼν δὲ ἐν ταῖς τοῦ Ἔρυκος ἀγέλαις, λέγοντος οὐ δώσειν ἂν μὴ παλαίσας αὐτοῦ περιγένηται, τρὶς περιγενόμενος κατὰ τὴν πάλην ἀπέκτεινε, καὶ τὸν ταῦρον λαβὼν μετὰ τῶν ἄλλων ἐπὶ τὸν Ἰόνιον ἤλαυνε πόντον. ὡς δὲ ἦλθεν ἐπὶ τοὺς μυχοὺς τοῦ πόντου, ταῖς βουσὶν οἶστρον ἐνέβαλεν ἡ Ἥρα, καὶ σχίζονται κατὰ τὰς τῆς Θράκης ὑπωρείας· ὁ δὲ διώξας τὰς μὲν συλλαβὼν ἐπὶ τὸν Ἑλλήσποντον ἤγαγεν, αἱ δὲ ἀπολειφθεῖσαι τὸ λοιπὸν ἦσαν ἄγριαι. μόλις δὲ τῶν βοῶν συνελθουσῶν Στρυμόνα μεμψάμενος τὸν ποταμόν, πάλαι τὸ ῥεῖθρον πλωτὸν ὂν ἐμπλήσας πέτραις ἄπλωτον ἐποίησε, καὶ τὰς βόας Εὐρυσθεῖ κομίσας δέδωκεν. ὁ δὲ αὐτὰς κατέθυσεν Ἥρᾳ.

Αρχαίες Πηγές

Suda, Lexicon (9010: 001)

"Suidae lexicon, 4 vols.", Ed. Adler, A.

Leipzig: Teubner, 1.1:1928; 1.2:1931; 1.3:1933; 1.4:1935, Repr. 1.1:1971; 1.2:1967; 1.3:1967; 1.4:1971; Lexicographi Graeci 1.1–1.4.

Alphabetic letter delta, entry 248, line 1

<Δέω μικροῦ:> μικροῦ γε ἔχομαι.

<Δέπας:> τὸ ποτήριον.

Anthologia Graeca,

Anthologia Graeca Book 11, epigram 63, line 3

αὐτὰρ ἐμοὶ κρητὴρ μὲν ἔοι δέπας, ἄγχι δὲ ληνὸς

ἀντὶ πίθου, λιπαρῆς ἔνδιον εὐφροσύνη

Scholia In Theocritum, Scholia in Theocritum (scholia vetera) (5038: 001)

"Scholia in Theocritum vetera", Ed. Wendel, K.

Leipzig: Teubner, 1914, Repr. 1967.

Prolegomenon-anecdote-poem 1, section-verse 55a, line 1

KGEAT <παντᾷ δ' ἀμφὶ δέπας:> πανταχοῦ δὲ περὶ τὸ ποτήριον περιπέπταται καὶ περικέχυται ὑγρός τις καὶ μαλακὸς

ἄνανθος, ὅπερ ἐστὶν εἶδος φυτοῦ ἀκανθῶδες, χαμαίζηλον, εἰς μῆκος ἐξανθοῦν λίαν.

Scholia In Homerum, Scholia in Odysseam (scholia vetera)

Book 13, hypothesis-verse 57, line 5

H.

δέπας ἀμφικύπελλον] τὸ περιφερὲς, τὸ πανταχόθεν κεκυφός.

Lexicon Artis Grammaticae, Lexicon artis grammaticae (e cod. Coislin. 345) (4290: 001)

"Anecdota Graeca, vol. 1", Ed. Bachmann, L.

Leipzig: Hinrichs, 1828.

Page 426, line 7

<Λαῖλαψ>: ἡ συστροφὴ τοῦ ἀνέμου.

<Δέπας>: τὸ ποτήριον.

Etymologicum Magnum, Etymologicum magnum

Kallierges page 256, line 47

Ἢ ἀπὸ τοῦ δέω, τὸ δεσμεύω· ὁ γὰρ φόβος συνδεῖ τοὺς πόδας καὶ τὰ

μέλη τοῦ σώματος.

<Δέπας>: Ἔκπωμα, ποτήριον.

Scholia In Homerum, Scholia in Iliadem (scholia vetera et recentiora e cod. Genevensi gr. 44)

Book of Iliad 24, verse 429, line of scholion 1

[φραδέος νόου] συνετοῦ νοῦ καὶ ἄριστα δυναμένου ὁ παρὼν

<καιρὸς> δεῖται.

ἄλεισον] νῦν ποτήριον.

Πηγές:

1. Απολλόδωρου Βιβλιοθήκη. Νεοελληνική Απόδοση Θεοδοσία Καϊδόγλου. Εκδοτική θεσσαλονίκης. Θεσσαλονίκη 2002.

2. Ευαγγέλου Κ. Κοφινιώτη: Ομηρικόν Λεξικόν.

3. Ιωάννου Σταματάκου: Λεξικόν της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσης.

4. Θησαυρός Ελληνικής Γλώσσας (TLG).